سازمان بدر

سازمان بدر

آرم سازمان بدر (عراق)
اطلاعات کلی
مؤسس	سپاه پاسداران ایران
سال تأسیس	۱۳۶۴ش/۱۹۸۵م به عنوان نیروی نظامی ۱۳۸۲ش/۲۰۰۳م به عنوان سازمان سیاسی
گرایش	اسلام شیعی
گستره جغرافیایی	عراق
علل پیدایش	مبارزه با صدام
نام‌های دیگر	سپاه بدر - فیلق بدر
وضعیت کنونی
وضعیت	گروه رسمی سیاسی و نظامی * مشارکت در پارلمان و دولت عراق

سازمان بَدر یا سپاه بدر (به عربی= منظمة بدر یا فلیق بدر) سازمان سیاسی شیعی در عراق با نیروی نظامی تحت رهبری هادی العامری است. حضور در حشد الشعبی و موفقیت در نبرد با داعش، جایگاه سازمان بدر را در سیاسی عراق بالا برد.

سپاه بدر، در ۱۳۶۴ش از مجاهدین عراقی مهاجر در ایران و با حمایت سپاه پاسداران با هدف مبارزه حکومت بعث عراق و سقوط صدام تشکیل شد و زیرنظر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به فعالیت پرداخت.

شرکت در برخی عملیات‌های جنگی همراه با نیروهای ایرانی در جنگ ایران و عراق و فعالیت در خاک عراق علیه حزب بعث، عملکرد اصلی این سپاه را تشکیل می‌داد. پس از سقوط صدام، سازمان بدر با تغییر در اهداف و ساختار در پارلمان و دولت عراق حضور پیدا کرد.

تاریخچه و ساختار

در جنگ ایران و عراق، پس از فتح خرمشهر (در خرداد ۱۳۶۱ش) و رسیدن نیروهای ایرانی به مرز عراق، سپاه پاسداران تصمیم به تشکیل گردان‌های مختلف مجاهدین عراقی را گرفت تا در کنار نیروهای ایرانی در جنگ و در داخل عراق علیه حزب بعث فعالیت کنند. اسماعیل دقایقی از طرف محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه پاسداران، فرماندهی و مسئولیت این کار را به‌عهده گرفت در اوایل ۱۳۶۴ش/۱۹۸۵م تیپ ۹ بدر را متشکل از نیروهای معارض عراقی تشکیل داد. اواخر ۱۳۶۵ش این تیپ به لشکر ۹ بدر ارتقاء یافت و زیرنظر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق قرار گرفت.

محمدرضا نقدی، از فرماندهان سپاه پاسداران، پس از اسماعیل دقایقی، از اواخر ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ش (اتمام جنگ ایران و عراق) فرماندهی سپاه بدر را به عهده داشت.

عدنان ابراهیم معروف به ابوعلی بصری از ۱۳۶۷ش تا ۱۳۸۰ش، جمال جعفر ملقب به ابومهدی المهندس سال ۱۳۸۱ش و هادی العامری، از سال ۱۳۸۱ش تاکنون رهبری این گروه را به عهده داشته‌اند.

ابومهدی المهندس به همراه سردار قاسم سلیمانی در تاریخ ۱۳ دی ماه ۱۳۹۸شمسی در یک عملیات تروریستی توسط دولت امریکا به شهادت رسیدند.

ساختار کنونی سازمان بدر بدین صورت است:

• دبیرکل (الامانة العامة)، بالاترین مقام سازمان بدر که اکنون هادی العامری آن را در اختیار دارد.
• دفتر سیاسی (المكتب السياسي)، ریاست این دفتر در اختیار دبیرکل سازمان است. سازمان جوانان و طلاب، سازمان کمک‌های بشردوستانه، سازمان فرهنگ و مطبوعات، سازمان ورزش و جوانان و همچنین سازمان اقتصادی از واحدهای این دفتر است.
• شاخه نظامی (الجناح العسکری): سپاه بدر شاخه نظامی سازمان بدر است که در حشد الشعبی نیز حضور و فعالیت دارد.

فعالیت‌ها

عملکرد سپاه بدر را می‌توان به سه بخشِ زمان جنگ ایران و عراق، دوران حکومت صدام پس از جنگ و پس از سقوط صدام تقسیم کرد.

شرکت در جنگ ایران و عراق

جهاد و مقابله با صدام و حزب بعث، هدف محوری و اصلی معارضین عراقی بود. به اعتقاد العامری، فرمانده سپاه بدر فتوای سید محمدباقر صدر، در ۱۹۷۸م برای لزوم مبارزه مسلحانه علیه رژیم صدام حسین، نقطه شروع اندیشه تشکیل فعالیت‌های نظامی مانند سپاه بدر شد. او همراهی با نیروهای ایرانی توسط سپاه بدر در جنگ علیه نیروهای عراقی را در این راستا می‌داند. نیروهای سپاه بدر در چند عملیات جنگی علیه نیروهای صدام شرکت کردند. عملیات بدر (اسفند ۱۳۶۳ش)، اولین عملیات این تیپ بود. عملیات‌های کربلای۲، کربلای۴، قدس۴ از دیگر عملیات‌های این سپاه بود. پس از عملیات فتح یک که توسط نیروهای سپاه (قرارگاه رمضان) و اتحادیه میهنی کردستان عراق در نزدیکی کرکوک انجام شد، لشکر بدر فعالیت خود را به داخل عراق، در مناطق آزادشده توسط اتحادیه میهنی کردستان منتقل کرد.

پس از پایان جنگ

پس از پایان جنگ ایران و عراق، سپاه بدر به فعالیت خود در خاک عراق ادامه داد. در این زمان مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به ریاست محمدباقر حکیم هم‌چنان بر این سپاه نظارت و نفوذ داشت. از فعالیت‌های عمده این سپاه حمایت و شرکت در قیام مردمی انتفاضه شعبانیه بود. پس از شروع این قیام، بخشی از کادرهای مجلس اعلای انقلاب عراق و نیروهای لشکر بدر در مناطق مختلف عراق به خصوص در شهرهای بصره، عماره، دیالی و کوت مستقر شدند.

در شمال عراق و در استان سلیمانیه، افراد لشکر بدر با همکاری جلال طالبانی، رییس اتحادیه میهنی کردستان، تیپ المصطفی را تشکیل دادند که از هزار و ۵۰۰ نیرو تشکیل می‌شد؛ ولی با سرکوب این قیام توسط صدام، لشکر بدر افراد بسیاری را از دست داد. سپاه بدر در سال‌های ۱۳۸۰و۱۳۸۱ش، چهار بار کاخ ریاست جمهوری صدام را مورد حمله قرار داد و در عملیات سقوط صدام (۱۳۸۲ش/۲۰۰۳م) هم‌زمان با حمله امریکا و متحدینش از جنوب عراق، در دیاله شهری در مرز ایران، حمله‌ای را شروع کرد.

پس از صدام

پس از سقوط صدام، حضور و مشارکت در ساختار سیاسی عراق به هدف اصلی سازمان بدر تبدیل شد و به جهت عدم نیاز به فعالیت نظامی، سپاه بدر فعالیت‌های سیاسی و مدنی را در پیش گرفت. محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در زمان جنگ آمادگی مجاهدین عراقی برای فعالیت مستقلانه و بدون کمک ایران را (به خصوص در دوران پس از سقوط صدام) از اهداف اصلی تشکیل سپاه بدر می‌دانست.

فعالیت‌های سپاه بدر پس از سقوط صدام عبارتند از:

• تبدیل به سازمان بدر و ورود در ساختار نیروهای نظامی عراق: پس از عملیات سقوط صدام در ۱۳۸۲ش/۲۰۰۳م، مجلس اعلای اسلامی عراق، سپاه بدر را به سازمان بازسازی و توسعه بدر تغییر داد. محمدباقر حکیم، رییس وقت مجلس اعلا اعلام کرد که وظیفه نظامی این سپاه با سقوط صدام تمام شده است؛ البته او به برخی فشارها از طرف امریکا برای انحلال و خلع سلاح سپاه بدر نیز اشاره کرد. هم‌زمان در پی دستور پل برمر حاکم آمریکایی عراق برای خلع سلاح تمام سازمان‌های مسلح و ادغام آن‌ها در سازمان امنیت و وزارت دفاع عراق، بیشتر نیروهای سازمان بدر نیز وارد نهادهای انتظامی و امنیتی عراق شده و این سازمان به یکی از شبکه‌های غیر رسمی در نهادهای امنیتی عراق تبدیل شد. تعداد نیروهای سازمان بدر حدود ۱۰هزار نفر تخمین زده شده است.

• جدایی از مجلس اعلای اسلامی عراق: در اسفند۱۳۹۰ش/مارس۲۰۱۲م سازمان بدر از مجلس اعلای اسلامی عراق جدا شد و به صورت سازمان سیاسی و نظامی مستقل، فعالیت خود را ادامه داد. برخی علت این جدایی را تغییر گرایش‌های سیاسی العامری، دبیرکل بدر و عمار حکیم رهبر وقت مجلس اعلای اسلامی می‌دانند.

• شرکت در حشدالشعبی: سپاه بدر گروه اصلی حشد الشعبی علیه داعش است. پس از فرمان نوری مالکی در تشکیل نیروهای بسیج مردمی (حشد الشعبی) و فتوای آیت‌الله سیستانی و مراجع دیگر برای دفاع مسلحانه مردمی از عراق، سپاه بدر، شاخه نظامی سازمان بدر هماهنگ با گروه‌های دیگر در نبرد و آزادسازی مناطقی مانند آمرلی، تکریت، فلوجه، موصل و کرکوک شرکت کرد. از سوی دیگر، چند زیرشاخه حشد الشعبی همچون کتائب حزب الله تحت فرماندهی اعضای سابق سپاه بدر از جمله ابومهدی المهندس است. هم‌چنین بسیاری از یگان‌های حشد الشعبی از فرماندهان این گروه به عنوان مستشاران نظامی استفاده می‌کنند.

• مشارکت در روند و ساختار سیاسی عراق: سازمان بدر در آخرین انتخابات پارلمانی عراق (۱۳۹۷ش/۲۰۱۸م)، با رهبری ائتلاف الفتح با بدست آوردن ۴۷ کرسی، رتبه دوم کسب آراء را بدست آورد.در انتخابات ۱۳۸۸ش و ۱۳۹۲ش پارلمانی عراق نیز سازمان بدر توانسته بود نمایندگانی را به پارلمان بفرستد. هادی العامری دبیرکل سازمان بدر، در دولت نوری المالکی، نخست وزیر پیشین عراق، بین سال‌های۱۳۹۰تا۱۳۹۳وزیر حمل و نقل عراق بود. در دولت حیدر العبادی محمد سالم الغبان، یکی دیگر از رهبران سازمان بدر، به وزارت کشور عراق منصوب شد. پس از او هم قاسم الاعرجی، عضو دیگر این سازمان به وزارت کشور منصوب شد.

ارتباط با گروه‌های دیگر عراقی

عراق یکپارچه، ملی عراق،دولت قانون و الفتح نام ائتلاف‌های سازمان بدر با احزاب و جریان‌های مختلف عراقی است که در چند دوره انتخابات پارلمانی عراق و نیز حضور در دولت این کشور عضو آن بوده است. از سویی ظهور داعش و تصرف چند شهر و تهدید بغداد و عتبات عالیات باعث شد سپاه بدر با شرکت در حشد الشعبی با بیش از ۴۲ گروه‌ مسلح همکاری کند. این در حالی است که در سال‌های اولیه پس از سقوط صدام، بین سپاه بدر و جیش المهدی زیرنظر مقتدی صدر چند درگیری بوجود آمد.

ارتباط با دیگر کشورها

العامری، دبیرکل سازمان بدر ارتباط این سازمان را با ایران طبیعی می‌داند و معتقد است حمایت‌های ایران در مبارزه علیه داعش مهم و حیاتی بوده است. محمد ناجی، معاون سپاه بدر در زمان عملیات حشدالشعبی علیه داعش، از حضور ایرانی‌ها در عراق استقبال کرد و آنان را حامی واقعی عراق اعلام کرد.

در مقابل، رابطه سازمان بدر با دولت آمریکا دوستانه نیست. هادی العامری، دبیرکل سازمان بدر، در بهمن ۱۳۹۷ش اعلام کرد که اجازه حضور نظامی به امریکا را در عراق نخواهد داد؛ ولی مخالفتی با حضور نیروهای اموزشی امریکا در عراق ندارد. چند ماه پیش از این نیز سازمان بدر مخالفت خود را با پیش شرط امریکا برای انحلال حشد الشعبی توسط دولت عراق در مقابل معافیت آن کشور از تحریم‌های امریکا علیه ایران اعلام کرد. البته دبیرکل سازمان بدر پیش از انتخابات پارلمان عراق در اوایل ۱۳۹۷ش، در مصاحبه‌ای تأکید کرد در صورتی که نخست وزیر عراق شود، به صورت هم‌زمان روابط بغداد را با تهران و واشنگتن حفظ خواهد کرد. از سویی امریکا، سازمان بدر را همکار و طرفدار ایران می‌داند. هم‌چنین در جریان عملیات حشد الشعبی، پس از آنکه سفیر امریکا این نیروها را به رفتارهای جانب‌دارانه علیه سنی‌ها متهم کرد همکاری و ارتباط نیروهای سازمان بدر و حشدالشعبی با نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری امریکا علیه داعش قطع شد.

عربستان سعودی نیز سپاه بدر را متهم به تأثیرپذیری از ایران می‌داند. پس از تشکیل دولت عادل عبدالمهدی در آبان ۱۳۹۷ش/اکتبر۲۰۱۸م، هادی العامری رئیس ائتلاف «الفتح» در پارلمان عراق با رد دخالت ایران در تشکیل کابینه، خبر از تلاش آمریکا و عربستان برای دخالت در روند تشکیل دولت از طریق تهدید شخصیت‌های سنی و غیرسنی داد. پیش از آن در روند تشکیل کابینه حیدر العبادی(خرداد ۱۳۹۳ش) با فشار آمریکا و عربستان سعودی و فشار آنها بر برخی گروه‌‌های سنی، باعث مخالفت آنها با انتخاب هادی العامری، دبیرکل سازمان بدر برای تصدی وزارت دفاع به‌عنوان گزینه پیشنهادی ائتلاف دولت قانون شد. در جریان بازپس‌گیری فلوجه (خرداد ۱۳۹۵ش)، سازمان بدر پس از اظهارات سفیر عربستان در عراق درباره اتهام به حشدالشعبی در طایفه‌گری در عراق، او را به دلیل دخالت در امور داخلی عراق و تلاش برای حمایت از داعش و فتنه‌انگیزی و ضربه‌زدن به وحدت ملی این کشور عنصر نامطلوب اعلام کرد.

پانویس

منابع